گشت یزد و کویر

یزد سرزمین آب‌انبارها، بادگیرها و کوچه‌های آشتی‌کنان است. خاکی کویری که تاریخی چندهزارساله را در خود دارد.

تاریخچه

یزد کلمه‌ایست باستانی که به «یُشت»، «یسن» یا «یزت» برمی‌گردد و به مفاهیم نیایش، ایزد و پرستش نزدیک است. استان یزد با قدمتی سه‌هزارساله مملو است از آثاری که در گوشه‌و‌کنار آن پراکنده‌اند؛ سنگ‌نوشته‌های کوه ارنان، سفال‌های نقش‌دار نارین‌قلعه‌ی میبد و و آثار معماری یافته‌شده در آن دلیلی بر این مدعی هستند.

جغرافیا

یزد استانی در مرکز ایران است که از شمال با خراسان رضوی، شمال غربی با سمنان، از غرب با اصفهان، از شرق با خراسان جنوبی، از جنوب و جنوب غربی با فارس و از شرق و جنوب شرقی با کرمان همسایه است. خشکی استان باعث شده کشاورزی تنها در برخی مناطق آن رواج داشته باشد. بعضی محصولات این استان را انار، پسته، غلات، پنبه، چغندر قند، کنجد و خرمای بافق تشکیل می‌دهند. استان یزد گونه‌های جانوری خاصی را در خود جای داده است و همین امر موجب شده بخش قابل توجهی از این استان به مناطق شکارممنوع و حفاظت‌شده اختصاص یابد. گور ایرانی، کاراکال، بزمجه بیابانی، هوبره، باقرقره شکم‌سیاه و یوزپلنگ آسیایی در این منطقه زندگی می‌کنند.

آب و هوا

این استان که روی کمربند خشک جهانی قرار گرفته است، تابستان‌هایی خشک، گرم و طولانی و زمستان‌هایی سرد و تقریبا مرطوب دارد. از ابتدای اسفند تا اوایل اردیبهشت که هوا معتدل است، زمان مناسبی برای سفر به شهرهای این استان به حساب می‌آید.

شهرهای استان یزد

بیشتر شهرهای این استان قدمتی بسیار دارند و آثار باستانی بااهمیتی را در دل خود جای داده‌اند. یزد، میبد، اردکان، مهریز، تفت، ابرکوه، اشکذر و بافق برخی از این شهرهای کویری هستند.

یزد

اولین شهر خشتی جهان- نخستین شهر ایران است که در یونسکو به ثبت رسیده است و به این‌خاطر که بافت سنتی آن دست‌نخورده باقی مانده است مورد توجه گردشگران ایرانی و خارجی بسیاریست. در مورد ساخت یزد روایت‌های متعددی وجود دارد؛ برخی آن را به اسکندر مقدونی و برخی دیگر به یزدگرد اول نسبت می‌دهند. یونانیان در کتاب‌هایشان از این شهر با نام «ایستایس» یاد کرده‌اند. آب‌انبارها بخشی از جاذبه‌های دیدنی این شهر هستند؛ آب‌انبار شش بادگیری و آب‌انبار رستم‌گیو از نمونه‌های این بناهای قدیمی هستند. آتشکده‌ي بهرام، مجموعه‌ی امیرچخماق، موزه‌ی مارکار، خانه‌ی هنر، مدرسه‌ی ضیاییه یا زندان اسکندر، موزه‌ی آب، خانه‌ی لاری‌ها، مسجد جامع کبیر، بازار خان، موزه‌ی مردم‌شناسی حیدرزاده، باغ دولت‌آباد و حمام ابوالمعالی از دیگر دیدنی‌های شهر هستند.

میبُد

میبد شهری کویریست که به دلیل تاریخ کهن و دیدنی‌های باستانی‌اش اهمیت زیادی دارد و به شهر سفال و شهر جهانی زیلو شهرت پیدا کرده است. برخی نوشته‌های تاریخی، میبد را به عنوان اولین محل یکجانشینی در مرکز ایران معرفی کرده‌اند. نارین‌قلعه که ساخت آن را به دوره‌ی اشکانی نسبت می‌دهند، قلعه‌ی مهرجرد، برج کبوترخانه، کاروانسرای شاه‌عباسی، چاپارخانه، آب‌انبار کلار، زورخانه‌ي پوریای ولی، موزه‌ی زیلو و سفال، خانه‌ی تاریخی سالار، قلعه‌ي بارچین، مسجد جامع و یخچال خشتی میبد از دیدنی‌های مهم این شهر هستند.

اردکان

اردکان منطقه‌ای صنعتی است که صنایع عظیم آهن و فولاد را در خود جای داده است. در عین حال از نظر تولید پسته، انار و روناس اهمیت زیادی دارد. برخی از تاریخ‌نویسان پیشینه‌ی این شهر را پس از اسلام می‌دانند، حال آن‌که نام شهر به زبان‌های باستانی و زرتشتی اشاره دارد. در یکی از روایت‌ها درباره‌ی نام این شهر آمده است که «ارد» به معنای مقدس است و «کان» هم به جای و مکان اشاره می‌کند. به این ترتیب امکان دارد بنای این شهر به زرتشیتیان بازگردد. پارک ملی سیاهکوه –تنها پارک ملی استان یزد، کاروانسرای برج ارجنان، موزه مردم‌شناسی، مسجد جامع اردکان که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، بازار، خانه‌ی تاریخی تقدیری، خانه‌ی تاریخی سنایی، زیارتگاه پیرهرشت زرتشتیان، قلعه و منارجنبان خرانق، پیر سبز چک‌چک و پارک شهر اردکان برخی از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی این شهر هستند. محله‌ی زرتشتی‌ها در شریف‌آباد هم مکان مناسبی برای گشت‌و‌گذار، دیدن خانه‌های زرتشتیان و آتشکده‌ی اردکان است.

مِهریز

رباط یا کاروانسرای زین‌الدین حدود ۳۰ کیلومتر با مهریز فاصله دارد و پیشینه‌اش به دوران صفویه بازمی‌گردد. ساختمان این کاروانسرا مدور است و به عنوان هتل سنتی پذیرای گردشگران است. مسجد جامع باغ بهار، روستای قدیمی سریزد، عمارت سَنَمبَر و قلعه‌ی تاریخی سریزد که از دوران ساسانیان باقی مانده، کاروانسرای کهنه، رباط نو، چاپارخانه، باغ مدرسی، آب انبار پای برج، مسجد جامع سریزد، قلعه مهر پادین، قلعه‌ی تاریخی خورمیز، سنگ‌نگاره‌های کوه ارنان، زیارتگاه پیرناکی، باغ آهو و سروی که عمرش به هزارسال می‌رسد از دیدنی‌هایی هستند که مهریز را برای گردشگران جذاب کرده‌اند.

اقامتگاه‌ها

از بین هتل‌های یزد هتل پارسیان صفائیه، هتل داد، هتل باغ مشیرالممالک، هتل ارگ، هتل باغ‌سرا، هتل کاریز و مهمانسرای جهانگردی اردکان و همچنین هتل حاج ملک میبد نیز گزینه‌های خوبی برای میزبانی گردشگران هستند. استان یزد اقامت‌گاه‌های بومگردی زیادی دارد که می‌توانیم به اقامت‌گاه بومگردی خانه خشتی و اقامت‌گاه سنتی طارونه در شهر یزد، اقامت‌گاه بومگردی شیرین و فرهاد میبد و اقامت‌گاه بومگردی سرای بهشت بافق و همچنین اقامت‌گاه بومگردی ماه‌بی‌بی و شبستان در اردکان اشاره کنیم.

غذاهای محلی

غذاها و خوراکی‌های سنتی این استان کهن کم نیستند. آش شولی که با چاشنی سرکه یا رب انار سرو می‌شود شهرت خاصی در یزد و همچنین میان گردشگران دارد. آش گندم یزدی هم که به آش امام حسین هم معروف است، از انواع حبوبات تهیه می‌شود و طرفداران زیادی دارد. آش آلو، آش آبغوره، آش ماش، آش کدو، آش انار، قیمه نخود که به جای لپه نخود دارد، خورش به آلو، قلیه کدو یزدی، کوفته لپه، کوفته نخودچی برخی از غذاهای سنتی این استان هستند.

رستوران‌ها

رستوران ترمه و ترنج یزد چلوکباب‌های خوبی دارد. رستوران مارکوپولوی هتل شرق با منظره‌ی دل‌انگیزش کباب، و سوپ عدس خوش‌طعمی به مسافران ارائه می‌کند. کافه عدسی پناهنده در یزد تنها عدسی دارد و قدمت ۶۰ ساله‌اش باعث شده محبوبیت زیادی داشته باشد. تالار یزد یا آقا قهوه‌چی هم غذاهای ایرانی بسیار خوش‌طعمی دارد و همین مسئله شلوغی زیاد آن را موجب شده است. رستوران شاه‌عباسی در کاروانسرای شاه‌عباسی میبد که از دوران صفویه به جای مانده، رستوران هتل حاج‌الملک و رستوران سنتی گلشن در میبد هم طرفداران خودش را دارد.

صنایع دستی

میبد یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سفال و سرامیک در ایران است. نقوش مرغ و ماهی و خورشید خانم را می‌توان روی سفال‌های بدون لعاب و لعاب‌دار این منطقه دید. دارایی‌بافی که امروزه به ندرت اثری از آن یافت می‌شود (دارایی نوعی پارچه بوده که برای تهیه‌ی بقچه، رولحافی و... استفاده می‌شده است)، ترمه، شعربافی، شمد، زیلوبافی و تولید چادر شب دیگر صنایع دستی این استان را تشکیل می‌دهند.

سوغات

یزد استان خوراکی‌ها و تنقلات شیرین است. حلوا ارده اردکان، کیک یزدی مشهور، قطاب، باقلوا، پشمک، نقل، شیرینی حاج بادومی، نان برنجی، سوهان آردی و سوهان خانی، لوز (لوز بیدمشک، لوز بادامی و لوز نارگیل)، منقا یا شیرینی پنجره‌ای و نان سوروک برخی از شیرینی‌ها و خوراکی‌های خوش‌مزه‌ای این استان هستند.

آداب و رسوم

استان یزد هم مانند دیگر استان‌های کشور، آیین‌ها و آداب و رسوم بسیاری دارد که جذاب‌ترین‌شان به زمان عاشورا مربوط می‌شوند. گردشگران زیادی در این روزها راهی استان یزد می‌شوند تا شاهد مراسم عزاداری باشند. تعزیه‌خوانی هنوز هم در برخی شهرهای استان و به‌ویژه میبد برگزار می‌شود. میبدی‌ها همچنین مراسمی به اسم شاه حسن، شاه حسین دارند که دو روز پیش از محرم آغاز می‌شود. فاصله‌ی مهدیه‌ی میبد تا یکی از امامزاده‌ها آب و جارو می‌شود و مردم دایره‌وار کمرهای یکدیگر را می‌گیرند و شاه حسن و شاه حسین می‌گویند.